In de afgelopen periode heeft Willy de Heer onderzoek gedaan naar het dekkend netwerk voor hoogbegaafde leerlingen in het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs PO 20.01 (hierna SWV).
Vraagstelling
Met welk aanbod van het SWV kunnen hoogbegaafde leerlingen die zijn uitgevallen of dreigen uit te vallen uit het reguliere onderwijs, (weer) deelnemen aan het reguliere onderwijs en wat is nodig om een dekkend netwerk te realiseren voor leerlingen met een hoogbegaafdheidsprofiel?
Doel van het onderzoek is om op basis van de inschatting van ouders en hulp- en zorgverleners van de in de vraagstelling genoemde leerlingen enerzijds helderheid te verkrijgen over het benodigde aanbod van het SWV om deze leerlingen (weer) te laten deelnemen aan het reguliere onderwijs en anderzijds om in kaart te brengen wat nodig is om een dekkend netwerk te realiseren voor leerlingen met een hoogbegaafdheidsprofiel.
Onderzoek
Voor dit onderzoek zijn enquêtes verspreid onder ouders en onder hulp- en/of zorgverleners van de genoemde leerlingen. Nadien zijn ook nog diepte-interviews afgenomen. De ouders van 24 (hoog)begaafden en 3 hulp- en zorgverleners hebben de enquêtes volledig ingevuld.
Om welke reden zijn de hoogbegaafde leerlingen uitgevallen of dreigen zij uit te vallen uit het reguliere onderwijs?
Gebleken is dat deze leerlingen uitvallen uit het reguliere onderwijs, omdat het schoolse aanbod geheel niet of onvoldoende voorziet in hun behoeften aan cognitieve, sociale, emotionele en persoonlijke ondersteuning en begeleiding. Aangezien de ontwikkeling van (hoog)begaafden geheel anders verloopt dan die van gemiddeld lerende kinderen, verschillen hun onderwijs- en ondersteuningsbehoeften in hoge mate van die van hun leeftijdgenoten. Hoe intelligenter de leerlingen, hoe meer en ernstiger problemen zij in het onderwijs ervaren, hoe groter de behoefte is aan begeleiding door een professional, zoals een psycholoog of psychiater en hoe groter de kans is op schooluitval. De afstemmingsproblemen berokkenen de kinderen ernstige lichamelijke, cognitieve, sociale, emotionele en psychische schade.
Aanbod is niet afgestemd op behoeften
Sinds het SWV kennis over (hoog)begaafdheid verspreidt via de hoogbegaafdensubsidie die in 2019 is toegekend, is de situatie volgens de geïnterviewden nog niet verbeterd. De kinderen en hun ouders zijn afhankelijk van schoolbesturen die er in de praktijk lang niet altijd voor kiezen om passend onderwijs te verzorgen voor hoogbegaafde leerlingen.
De betreffende leerlingen ondervinden ernstige gevolgen van het feit dat het aanbod op de scholen in het geheel niet is afgestemd op hun behoeften. Zo heeft 9 op de 10 kinderen heel erg of vaak last van stress sinds zij de basisschool bezoeken en 2 op de 3 kinderen heeft heel erg of vaak last van slaapproblemen.
Witte vlekken
Het belangrijkste dat wordt gemist in het onderwijsaanbod -de zogenaamde witte vlekken:
- Flexibiliteit om het onderwijs passend te maken voor het kind
- Begrip en invoelvermogen van onderwijsprofessionals voor het kind
- Kennis over hoogbegaafdheid
- 4. Serieus nemen van de problemen van het kind
- Samenwerking tussen ouders en school om het kind te begeleiden en te ondersteunen
- Luisteren naar het kind
Onderwijs- en ondersteuningsbehoeften
In welke onderwijs- en ondersteuningsbehoeften moet worden voorzien om de leerlingen (weer) te laten participeren in het onderwijs?
- Het centraal stellen van de ontwikkeling van het kind, en niet het onderwijssysteem
- Het kind erkenning, begrip en oprechte aandacht geven
- De mogelijkheid bieden om een dag(deel) niet naar school te gaan
- Zorgdragen voor ontwikkelingsgelijken voor het kind
- Samenwerken met de ouders om het kind te begeleiden en te ondersteunen
Het SWV zou op de volgende thema’s extra ondersteuning moeten bieden om te realiseren dat ook (hoog)begaafde leerlingen een ononderbroken ontwikkelingsproces kunnen doorlopen:
- Ontwikkelingsgericht onderwijs
- Een positieve houding en cultuur op scholen ten aanzien van hoogbegaafden
- Scholen die handelen vanuit het leerrecht van het kind
- Bemiddeling bij problemen met leerplicht
- Bijscholing van onderwijsprofessionals op het gebied van hoogbegaafdheid
- Bijscholing van onderwijsprofessionals over samenwerking met ouders (educatief partnerschap)
- Zorgdragen voor voldoende extra ondersteuning/hulp voor hoogbegaafden
- Bemiddeling bij een school als er problemen zijn
- Ondersteuning van ouders bij terugkeer van het kind naar een passende onderwijsvoorziening
- Voltijdshoogbegaafdenonderwijs
- Passend speel/leeraanbod voor hoogbegaafden op elke school
Dekkend netwerk
Wat is nodig om een dekkend netwerk te realiseren voor leerlingen met een hoogbegaafdheidsprofiel?
- In elk van de 4 deelverbanden van het SWV een voltijds hoogbegaafdenschool aanwezig is waar vanaf groep 1 onderwijs wordt geboden aan hoogbegaafden
- In elke basisschool ten minste 1 fulltime leraar of 2 parttime onderwijsprofessionals zijn met een specialisatie hoogbegaafdheid
- In elke basisschool een plusklas is
- Elke leraar beschikt over basiskennis hoogbegaafdheid
Aanbevelingen
- Bepaal het instapniveau van leerlingen
- Wees alert op het signaleren van meisjes
- Realiseer een routekaart naar passend onderwijs
- In elk deelverband ontwikkelingsgericht onderwijs
- In elk deelverband hoogbegaafden onderwijs
- Realiseer Educatief Partnerschap
- Stel een kinderadviesraad in
- Arrangeer een thuiszittersoverleg
- Vorm een interne leergemeenschap
- Vorm een externe leergemeenschap
- Verstevig de bevoegdheid en sturingsmogelijkheden van het SWV
De samenvatting van dit onderzoek, met daarin de belangrijkste uitkomsten van dit onderzoek, is via deze link te lezen. Binnen de vier regionale deelverbanden wordt de komende periode verder gesproken over de uitkomsten en aanbevelingen van dit onderzoek.